Zatrudnianie osób niepełnosprawnych to nie tylko obowiązek prawny, ale też sposób na stworzenie otwartego i wspierającego miejsca pracy oraz budowanie dobrego wizerunku firmy. Prawa i obowiązki pracodawcy zatrudniającego pracowników posiadających orzeczenie o niepełnosprawności reguluje Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 1997 Nr 123 poz. 776 ze zm.).
Stopnie niepełnosprawności regulowane ustawą
Ustawa wyróżnia trzy stopnie niepełnosprawności:
- Lekki stopień niepełnosprawności
- Umiarkowany stopień niepełnosprawności
- Znaczny stopień niepełnosprawności
Zgodnie z definicją ww. ustawy do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby z naruszoną sprawnością organizmu, powodującą w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolne do pracy albo zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Obowiązki pracodawcy zatrudniającego osoby niepełnosprawne
Pomimo, iż z definicji wynika, że osoby z orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności powinny być zatrudnione w warunkach pracy chronionej, to jednak mogą również pracować u pracodawcy niezapewniającego tych warunków, jeżeli:
- pracodawca przystosuje stanowisko pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności;
- pracownik z orzeczeniem o niepełnosprawności wykonuje pracę zdalną.
Pracodawca ma obowiązek przystosować miejsce pracy do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności (np. odpowiednie meble, dostępność przestrzeni, sprzęt ułatwiający pracę).
Masz wątpliwości jak prawidłowo dostosować stanowisko pracy do potrzeb osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności? Skontaktuj się z nami. Zapewniamy bieżące doradztwo oraz kompleksową obsługę kadr i płac.
Uprawnienia pracownika z orzeczeniem o niepełnosprawności
Pracownik legitymujący się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności może korzystać z szeregu uprawnień. Pracodawca musi zapewnić, oprócz uprawnień wynikających z kodeksu pracy jak prawo do urlopu wypoczynkowego, odpoczynku oraz innych zwolnień od pracy, dodatkowe uprawnienia wynikające z ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Do uprawnień pracownika z orzeczeniem o niepełnosprawności zalicza się:
- skrócony czas pracy
- prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego
- prawo do dodatkowych zwolnień i przerw
Skrócony czas pracy
Zgodnie z ww. ustawą czas pracy osoby niepełnosprawnej legitymującej się orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Natomiast czas pracy osób legitymujących się orzeczeniem o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Osoby zaliczone do każdej z tych grup niepełnosprawności nie mogą pracować w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej.
Powyższe normy czasu pracy są ustalone na sztywno, jednak istnieje możliwość odstąpienia od tych norm w przypadku:
- osób zatrudnionych przy pilnowaniu mienia
- gdy na wniosek pracownika lekarz medycyny pracy wyrazi zgodę na odstąpienie od stosowania tych norm.
W stosownym zaświadczeniu lekarz medycyny pracy może wyrazić zgodę na jedną z niżej wymienionych opcji:
- pracę powyżej 7 godzin
- pracę w godzinach nadliczbowych
- pracę w porze nocnej lub na odstąpienie od stosowania wszystkich powyższych norm.
Zgoda lekarza na odstąpienie od stosowania powyższych norm daje pracownikowi możliwość wykonywania pracy w systemie pracy zmianowej jak i w systemie równoważnego czasu pracy wydłużonego do 12 godzin. Warunkiem jest nieprzekroczenie tygodniowej normy czasu pracy wynoszącej 40 godzin.
Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego
Pracownicy legitymujący się orzeczeniem o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności mają prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego wynoszącego 10 dni rocznie. Prawo do tego urlopu nabywają po przepracowaniu jednego roku od dnia zaliczenia ich do jednego z tych dwóch stopni. Urlop dodatkowy jest pomniejszany proporcjonalnie tylko w przypadku zatrudnienia lub zakończenia umowy o pracę w ciągu roku kalendarzowego. W pozostałych przypadkach (np. nabyciu prawa do urlopu, zakończeniu okresu ważności orzeczenia o niepełnosprawności) urlop należny jest w pełnym wymiarze. Niewykorzystany urlop przechodzi na rok następny. Prawo do dodatkowego urlopu nie przysługuje osobie, która ma prawo do urlopu wypoczynkowego powyżej 26 dni na podstawie przepisów wewnętrznych lub do urlopu dodatkowego przyznanego na podstawie odrębnych przepisów.
Prawo do dodatkowych zwolnień i przerw
Kolejnym uprawnieniem pracowników legitymujących się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności jest prawo do zwolnienia z wykonywania pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Prawo to mogą wykorzystać w celu wykonania zabiegów rehabilitacyjnych lub zakupu sprzętu ortopedycznego, pod warunkiem, że nie mogą tych spraw załatwić poza godzinami pracy. Zwolnienie to przysługuje również w celu udziału w turnusie rehabilitacyjnym. Wymiar zwolnienia od pracy przysługującego osobie niepełnosprawnej wynosi 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. W skład tego zwolnienia wchodzi 10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego, przysługującego na podstawie przepisów ww. ustawy. Wszyscy pracownicy posiadający orzeczenie o stopniu niepełnosprawności mają prawo do dodatkowej przerwy wynoszącej 15 minut, która jest wliczana do czasu pracy. Czas ten mogą wykorzystać na gimnastykę lub wypoczynek.
Korzyści dla pracownika i pracodawcy
Zatrudnianie osób z orzeczeniem o niepełnosprawności to nie tylko przestrzeganie prawa, ale też szansa na stworzenie różnorodnego i przyjaznego miejsca pracy. Pracodawca może dostosować stanowisko do potrzeb takiego pracownika, co poprawia jego efektywność i komfort. Dzięki temu firma zyskuje dobry wizerunek – pokazuje, że dba o różnorodność i społecznie odpowiada za swoje działania. To inwestycja w wartościowych pracowników i pozytywny obraz firmy.
Chcesz mieć pewność, że kadry i płace w Twojej firmie prowadzone są zgodnie z obowiązującymi przepisami? Skorzystaj ze wsparcia ekspertów. Skontaktuj się z nami.