Po wdrożeniu JPK_CIT urząd skarbowy otrzyma pełen „rentgen” ksiąg rachunkowych – każda niespójność, luka czy „łata” w danych będzie widoczna, jak na dłoni.
Działy księgowe już dziś funkcjonują w nowej rzeczywistości, ale to kierownik jednostki (zarząd, wspólnicy, właściciel) ponosi odpowiedzialność za ustanowienie, aktualizację i stosowanie zasad rachunkowości.
Kto musi mieć politykę rachunkowości i na jakiej podstawie
Obowiązek posiadania pisemnej polityki rachunkowości wynika z art. 10 ustawy o rachunkowości. Wymóg dotyczy każdej jednostki prowadzącej księgi rachunkowe. Polityka rachunkowości powinna być sporządzona w języku polskim i w formie pisemnej.
W praktyce obowiązek obejmuje m.in.:
- spółki kapitałowe, spółki komandytowe i komandytowo-akcyjne(także w organizacji),
- inne osoby prawne,
- jednoosobowe działalności gospodarcze i spółki cywilne, jawne, partnerskie - po przekroczeniu progu przychodów,
- podmioty sektora finansowego – niezależnie od wysokości przychodów.
Kierownik jednostki odpowiada za ustanowienie, podpisanie i aktualizację polityki rachunkowości. Wprawdzie może on zlecić jej opracowanie księgowemu lub doradcy, ale nie przenosi to odpowiedzialności.
Grzywna za nierzetelne księgi nawet do 15 mln zł i 2 lata więzienia
Ustawa o rachunkowości (art. 77) nie zostawia pola do interpretacji:
Za nieprowadzenie ksiąg zgodnie z przepisami lub za podawanie w nich danych nierzetelnych grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat.
Jeszcze ostrzejsze zapisy znajdziemy w Kodeksie karnym skarbowym (m.in. art. 61):
Za nierzetelne prowadzenie ksiąg można zapłacić do 240 stawek dziennych, co dziś może oznaczać nawet 15 milionów złotych.
A jeśli błędy lub zaniechania prowadzą do uszczuplenia podatku, sankcje mogą być jeszcze wyższe.
To nie jest martwa litera prawa – organy coraz częściej sięgają po te przepisy. Zwłaszcza odkąd JPK_CIT daje im pełny wgląd w dane księgowe. Każda niespójność, luka czy nieaktualna polityka rachunkowości może być punktem wyjścia do postępowania i osobistej odpowiedzialności członków zarządu.
Nałożona kara pociąga za sobą również konsekwencje biznesowe takie jak m.in.: utrata wiarygodności wobec banków i audytorów, doszacowania, spory i dodatkowe koszty.
Polityka rachunkowości przed i po wejściu JPK_CIT
Dotychczasowe kluczowe elementy polityki rachunkowości obejmują:
- Rok obrotowy i okresy sprawozdawcze, które zapewniają porównywalność danych
- Określone metody wyceny aktywów i pasywów służące spójności wyniku, rezerw, zapasów i RMK
- Zakładowy plan kont (ZPK), który stanowi jasną klasyfikację i powiązania kont syntetycznych/analitycznych
- Opis systemu IT i ksiąg elektronicznych określający programy, parametry, wersje, ochronę, backupy i kontrolę dostępu
- Zasady ujmowania przychodów i kosztów z zastosowaniem zasady memoriału i współmierności
- Amortyzacja środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych - metody, stawki i zgodność z ewidencją
- Transakcje walutowe – sposób ustalania kursów i wyceny bilansowej
- Procedury kontroli jakości danych – uzgodnienia, zamknięcia, przeglądy, walidacje
- Tryb zmian (zgodnie z Krajowymi Standardami Rachunkowości KSR 7) – uchwała, moment wejścia w życie, sposób ujawnień w informacji dodatkowej
Do nowych elementów polityki rachunkowości, które dotyczą JPK_CIT należą:
- słowniki i reguły znaczników podatkowych (PD)
- zasady mapowania kont do struktur JPK
- zasady korekt i aktualizacji mapowania
- reguły identyfikacji kontrahentów (kody, NIP/TIN, kraj)
- tryb testowego generowania i weryfikacji plików
- podział ról Księgowość–IT, ścieżka akceptacji zmian
JPK_CIT a polityka rachunkowości - wyzwania
Wyzwań dla działów księgowych, związanych z wdrożeniem nowych obowiązków w 2025 i 2026 roku nie brakuje. To, co stanowi wyzwanie w kontekście JPK_CIT, to na pewno czas na przygotowanie planu kont, systemów, procedur oraz dostosowanie do nich procesów i polityki rachunkowości.
Harmonogram wdrożenia JPK_CIT w firmach:
Od 1 stycznia 2025
duże podmioty (podatkowe grupy kapitałowe, przychody > 50 mln EUR). Pierwsza wysyłka: marzec 2026.
Od 1 stycznia 2026
średnie przedsiębiorstwa (m.in. raportujące JPK_VAT). Pierwsza wysyłka: marzec 2027.
Od 1 stycznia 2027
obowiązek obejmie wszystkich prowadzących księgi rachunkowe.
Zakres danych:
JPK_KR_PD
księgi i rozliczenie CIT (ZOiS, dziennik, konta, zapisy, kontrola, RPD).
JPK_ST_KR
pełna ewidencja środków trwałych i WNiP.
RPD
klasyfikacja różnic podatkowych (od 2026 obowiązkowo)
Dane z powyższych struktur muszą być spójne z CIT-8 i sprawozdaniem finansowym.
Najczęstsze błędy i problemy:
- błędne mapowania kont i znaczników
- brak rozbicia kont zbiorczych
- niespójne dane kontrahentów
- brak zgodnościCIT-8 z SF i strukturami JPK
- nieprzygotowane systemy ERP (brak pól, integracji, walidacji XML)
Od 2026 r. dane kontrahentów (NIP/TIN, kraj) będą obowiązkowe niemal dla wszystkich, a organy będą mogły łatwo identyfikować powiązania i weryfikować WHT.
Konsekwencje dla polityki rachunkowości:
Polityka rachunkowości musi:
- włączyć JPK_CIT w strukturę planu kont
- zdefiniować słowniki znaczników i zasady ich stosowania
- określić reguły identyfikacji kontrahentów
- przewidzieć testy przed wysyłką i coroczne przeglądy
- opisać współpracę działów księgowości i IT
10 kroków do zgodności - plan działania
- Wyznacz osobę z zarządu i właściciela procesu w księgowości
- Przeprowadź audyt „as-is” polityki rachunkowości pod kątem art. 10 UoR i JPK_CIT
- Uporządkuj plan kont – koniec z kontami „workami”
- Opracuj słownik znaczników i matrycę mapowań kont → JPK
- Ustal procedurę obsługi kontrahentów (kody, NIP/TIN, kraj, wyjątki)
- Przygotuj system ERP: pola, reguły, eksport XML, logi zmian, wersjonowanie
- Przeprowadź testowe generowanie JPK_KR_PD i JPK_ST_KR
- Wprowadź cykliczne kontrole jakości danych i przeglądy mapowań
- Zorganizuj szkolenia dla księgowości i IT
- Przygotuj tryb zmian zgodny z KSR 7 (uchwały, kalendarz, ujawnienia)
Teraz jest właściwy moment na zadbanie o politykę rachunkowości i dostosowanie jej do wymogów JPK_CIT.
W PKF BPO wspieramy zarządy spółek w tworzeniu i aktualizacji procedur i regulacji, w tym polityki rachunkowości. Z nami przejdziesz przez ten proces sprawnie i bez stresu. Skontaktuj się z nami.